مصاحبۀ اختصاصی “نگاه زن”  با شیرین نظیری از فعالان حقوق زن و گردانندهً سایت آوای زنان افغان

خانم شیرین نظیری درشهرک آرهن « امام صاحب » ولایت کندز دیده به جهان هستی گشوده است. مدرسه را درلیسه زینب زادگاه اش به پایان رسانیده و تحصیلات عالی را در دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل و مافوق لیسانس را در انستیتوت علوم اجتماعی فاکولته روابط اقتصاد بین المللی درکابل ادامه داده و موفقانه از دیپلوم خود دفاع نموده است.
شیرین نظیری نخستین کارخود را درشرکت دواسازی هوخست آغازنمود و به ادامهً آن درمربوطات وزارت صحت عامه ، ریاست کودکستانها، سازمان دموکراتیک زنان افغانستان ، انستیتوت کادرهای جوان و ریاست جمهوری افغانستان ایفای وظیفه نموده بود.
او از عنفوان جوانی به خاطر اعاده حقوق زن درکشور ، کمرهمت بربسته و مبارزه پیگیرنموده و تا همین اکنون نیزسعی و تلاش اش درین راستا ادامه دارد .
خانم شیرین؛ آزادی بیان، آزادی اندیشه و آزادی سیاسی را دوست دارد، ازتبعیض دربرابرهرپدیده بیزاراست،احترام به انسان را از وجایب خود می داند وسرزمین خود را بیشترازهمه چیزدوست دارد و به آن عشق می ورزد . 
ایام مهاجرت دردیارغربت از ناخوشایندترین لحظات زنده گی برای او محسوب می شود. بویژه زمانیکه یک خبرحمله تروریستی به هموطنان بیدفاعش ویا تخریب سرمایه های ملی، آثار تاریخی و فرهنگی و اماکن عام المنفعه را بشنود، تصورمی کند که خانواده و قسمتی از خانه اش را از دست داده است. ازینگونه حوادث ناگوار بسیار زیاد متاثر می شود و روح حساس ولطیف اش را می آزارد.

“نگاه زن” گفتگوی صمیمانه ای با ایشان ترتیب داده که تقدیم می گردد:

پرسش: خانم نظیری از گذشته ها بگویید، زمانی که اولین فعالیت های خود را در راستای دفاع از حقوقزنان آغاز نموده اید؟
نخست ازهمه به شما و خواننده گان مجله وزین شما ادای سلام و احترام می نمایم و آرزومندم که پاسخ های من جوابگوی پرسش های شما بوده و قناعت شما و خواننده گان عزیزی را فراهم ساخته بتواند.

پاسخ : اولین فعالیت من از ایجاد و تدریس یک کورس سواد آموزی درریاست امور فارمسی واقع در کارته چهار ولایت کابل آغاز شد. درشعبه بسته بندی ادویه این ریاست عده ای از زنان ودختران جوانی کار می کردند که از نعمت سواد بی بهره بودند و ازین ناحیه زیاد رنج می بردند. در تفاهم با ریاست وقت موفق شدم که کورس محل کارایجاد نمایم وبعدا به مدت یک سال به تعداد ۲۵ شاگرد را ازین کورس فارغ بدهم . اززمره شاگردان جوانم دو تن به اسمای سیده ومحبوبه درس خود را به مکتب شبانه  «شپیه لیسه»نیزادامه دادند.
پرسش:در مورد سایت آوای زنان افغان بگویید. چه انگیزه ای سبب شد تا شما این سایت را راه اندازی کنید؟
پاسخ: ازمبارزات دادخواهانه وحق طلبانهً جنبش ها و نهضت های زنان درسده های پیشین الهام گرفته بودم. که زنان باید به منظورنیل به حقوق و آزادی های خود، همت گمارند ، بپا خیزند و کار و تلاش خسته گی ناپذیر نمایند. من نیزبه نوبهً خود برای انجام راه نجات زن از  زیر ستم و اذیت و آزار این گام را برداشتم و سعی می نمایم از اینطریق دربرابر بی عدالتی ها و خشونت ها علیه زنان مبارزه نمایم و صدای آنها را بگوش جهانیان برسانم.

پرسش: بیشترین چالش ها و مشکلاتی که فرا روی سایت آوای زنان افغان ، این سایت وزین پیش آمدهاست کدام ها استند؟
پاسخ: لطفاً اجازه بفرمائید که با استفاده ازفرصت درگام نخست ازشما و آنعده دوستان که ازسراسرجهان بویژه از شهرهای کوچک وبزرگ افغانستان، با سایت خود شان یعنی آوای زنان افغان همکاری قلمی دارند و مقالات ، اشعار و اخبار را جهت نشر عنوانی این سایت می فرستند. اظهارسپاس و قدردانی نمایم.

ثانیاً درباره مشکلات سایت باید گفت:سه چهار باربرای مدتی محدودی سایت را بلاک نمودند. ولی با مسولین بخش تماس گرفتم. آنها بزودی جلو شانرا گرفتند ومشکل رفع گردید.
پرسش: آیا شما ارتباطاتی با دیگر فعالان حقوق زن در افغانستان و سایرکشورهای جهان دارید؟

پاسخ: طوریکه میدانیم جهان امروز را عصرارتباطات می نامند. مهارت در ایجاد رابطه مناسب با دیگران بر توانائی ها و اعتماد به نفس ما می افزاید ، استعداد و دست آورد هایمان را می نمایاند و احترام و قدردانی دیگران را جلب می کند. من متیقن هستم که هر چه بهتر با دیگران رابطه برقرار کنیم. مسئولیت ها را بهتر به مرحله اجراء می گذاریم  .
بناء به همین ملحوظ من با عده ئی ازفعالان حقوق زن درافغانستان ، کانادا، امریکا واروپا تماس دارم . با ایشان تبادل تجارب می نمائیم واندوخته های خود رابا هم شریک می سازیم.
همچنین اعلامیه ها ، بیوگرافیها، گزارش های مراسم تجلیل ازروز های ملی و بین المللی واطلاعیه های شانرا ازطریق آوای زنان افغان بدست نشر می سپارم.

پرسش: اخیرا با خبر شدیم که شما در صدد تهیۀ کتابی دربارۀ زنان افغانستان هستید. هدف و انگیزه شما ازنوشتن این کتاب در چه نهفته است ؟

پاسخ: البته ازدو سال بدینسو روی کتاب تحت عنوان ” زن درادوارمختلف تاریخ ” کارمی نمایم . خوشبختانه درین اواخر کارآن به پایان رسید واکنون آمادهً چاپ است.
تحقیق ونوشتن این کتاب اهداف و انگیزه های مختلفی داشت؛ یکی اینکه زنان با داشتن نقش مادرى وهمسرى مى‏توانند درحل معضل اجتماعى وارتقای رشد اقتصادی، نقش مؤثرى را در جامعه ایفا نمایند.
دوم اینکه مورخین ما در راه تدوین زنده گی اکثریت مردم این سرزمین ،به ویژه وضعیت زنان در راستای تاریخ ، گام های موثری برنداشته و این نیمه پیکر جامعه را در حاشیه مسایل سیاسی، ضمنی نام برده اند.
سوم اینکه زنان افغان خود تا هنوز، کتاب های دررابطه به وضعیت زنان ننوشته اند و اگرهم نوشته اند. ممکن تبلیغات فرهنگی در زمینه ناچیزو یا هم کمیت آن قابل ملاحظه نبوده که مقتضیات اکثریت زنان با سواد کشور را برآورده سازند.
چهارم اینکه عده ئی از زنان رنجدیده کشور ما به این عقیده هستند که قانون را مردان و کتاب ها درباره زنان را نیز مردان می سازند و مینویسند. گرچه تفاوتی زیادی بین این هردو ، مثلاً قانون گذار و نویسنده وجود دارد. ولی بعضی ها درین تصور اند که نویسنده گان ما نیزجزء جامعه پدرسالاربوده واین جامعه تاثیرات روی نویسنده گان ما گذاشته است. هم چنان از دید زنان ستم دیده ، هیچگاهی نمیتوان احساس یک زن و مرد را همگون دانست. زیرا اگرعده کثیری ازمردان مانند زنان دارای درک و احساس میبودند. هیچ گاهی مرتکب چنین خشونت های جانگزا علیه زنان نمی شدند.

پرسش: جایگاه زن درتاریخ افغانستان چگونه است؟
پاسخ: زنها درتاریخ افغانستان پیروزی های بسیار کوتاه مدت و شکست های نهایت دراز مدت داشته اند. ولی زن در ادوار تاریخ در جوامع بشری نزد ملل جهان موقف گونه گون داشته است. گویا گاه زن سالاری بوده است و زمانی هم مرد سالاری، و اینکه زن از لحاظ زمینه های تکامل اجتماعی در دوره های مختلف تاریخ کدام مراحل را طی نموده است پرداختن به آن بحثی است طولانی. اما آنچه را باید به پاسخ شما بصورت خلاصه بپردازم اینست که زن درزمان آریائی ها ،کوشانیان، غزنویان ، تموریان ، دوره امانی ، دهه دموکراسی ” مشروطیت ” بو یژه درجمهوری دیموکراتیک افغانستان نقش فعال و سازنده ئی داشته است. که این زمان ها و دوران های بسیارکوتاه ، مانند خواب شیرین وپرده فلم ، بسیارزود گذربرای زنان بادرک وبا احساس ما بوده است . اما درمقابل این جرقه های بسیارکوتاه ولیکن نورانی ، زنان کشور ما سالیان متمادی روزهای تیره وتار وبینهایت تلخ و عذاب آور داشتند که ازهمه آنها  سیاه ترین روزهای دشوار واختناق آور زنان دردوره طالبان بوده.که با تشکیل ریاست امربه معروف و نهی ازمنکرصورت سازمان یافته به خود گرفت و زنان درین دوران خشونت هائی را متحمل شدند که جهان و جهانیان را به تکان و وحشت انداخت،این گروه زن ستیز مصیبت های فراوان به زنان وارد نمودند و برای بقای خود کوشیدند تا تمام انگیزه ها و عوامل تحرک ، تجدد و دانش را در جامعه بنام شریعت ، عنعنه وشرایط عینی خفه و نابود کنند. زنان را به حکم شریعت درزیرچادری زندانی نمودند و میخواستند در کنج خانه ها فرسوده شوند.

پرسش: شما وضعیت حقوقی زنان را چه گونه میدانید؟ 
پاسخ: وضعیت حقوقی زنان دردههً اخیردرکشور،بهبود نسبی کسب نموده است. عدهً زنان در امورسیاسی و درپارلمان، نهاد های مدنی و ارگان های دولتی دست یافتند. از سوی دیگرتعهدات قانون اساسی ما در برابر قوانین و مقررات بین المللی و تجدید تعهد آن گامهای مثمر دیگری در راستای بهبود وضعیت حقوقی زنان به شمار می رود. هم چنین بعضی قوانین دیگر نیز به نفع خانواده تدوین گردیده است. اگراین قوانین در معرض اجرا و تطبیق درمرکز، ولایات ، شهرها و روستا ها قرارگیرد و زمینه رسیدن به حقوق سیاسی اکثریت زنان تحصیل کرده مهیا شود . درین صورت مدافعین حقوق زن می توانند ، زمینه های مساعدی را برای رسیدن به اهداف خود بدست آورند. درغیر آن مشکل زنان  افغان منحیث انسان هنوز که هنوز است حل نشده باقیمانده وزنان حقیرتر و بیچاره تر شده میروند و مورد تجارت های عمیق سیاسی و وسیله برای ارضای زورمندان،قدرت مندان و تفنگ سالاران خواهند بود.
پرسش: ده سال از حضور زنان در بخش های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره پس از سقوط طالبان گذشت شما این حضور را چگونه ارزیابی می نمایید؟

ده سال پس از حوادث یازدهم سیپتمبر در امریکا و تحولات پس از آن در افغانستان، تغییرات نسبی را میتوان در روند انکشاف زندگی زنان دید.
در حال حاضر سه زن در کابینه افغانستان حضور دارند، نه زن عضو شورای عالی صلح هستند، ۶۹ کرسی پارلمان نیز به زنان اختصاص داده شده است، عده ئی زنان در عرصه های مختلف  فعالیت میکنند  و ریاست شماری از نهاد های مهم را نیز به عهده دارند. افزون بر آن مشارکت گسترده زنان به عنوان رای دهنده و رای گیرنده در انتخابات گذشته پارلمانی را نیز میتوان نام برد.
با این که  روند شرکت زنان در عرصه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به کندی پیش رفته و حضور زنان تا هنوز هم در ادارات و نهاد های دولتی و غیر دولتی بسیارکمرنگ گزارش شده است .
طبق اعلامیه مطبوعاتی در مورد وضعیت حقوق اقتصادی و اجتماعی در افغانستان در طی سال های گذشته ، زنان در دسترسی به حق کار محرومیت بیشتر داشتند. یافته‏های ‏”سروی ملی ارزیابی خطرات و آسیب پذیری” نشان می‏دهد که حدود ۴۷ درصد زنان واجد شرایط در بازار کار فعال اند، در حالی که این نسبت برای مردان ۸۶ درصد است. یعنی حضور زنان در بازار کار ۳۹ درصد کمتر از مردان است. حدود ۲۰ درصد کارکنان سکتور دولتی را زنان تشکیل می‏دهند. در سال ۲۰۰۶، این نسبت ۲۲٫۳ درصد، و در سال ۲۰۰۵، ۳۱٫۲ درصد بود. افزایش مشارکت زنان در نهاد‏های ‏انتخابی و انتصابی در تمام سطوح حکومتداری، الی  ۳۰ درصد تا سال ۲۰۲۰ از اهداف مهم استراتژی انکشاف ملی افغانستان است. اما آمار‏های ‏پیش گفته نشان دهنده سیر نزولی حضور زنان در سکتور دولتی است. و با مقایسه رژیم های قبلی ، که حضور زنان در ادارات و موسسات به ۶۰ – ۶۵ فیصد میرسید.
زنان فعال و آگاه افغان نیز از عدم توجه رهبران حکومت و حمایت آنان از زنان شکایت داشته و میگویند دولت در قبال زنان به تعهداتش عمل نکرده است. متاسفانه که دولتمردان افغان طی ده سال گذشته بصورت جدی به حقوق و امتیازاتی که در قانون اساسی به زنان داده شده توجه نکرده اند.
پرسش: خشونت علیه زنان نسبت به سالهای گذشته در افغانستان افزایش یافته است، چه دلایلی باعث این صعود خشونت ها در مورد زنان گردیده است؟
پاسخ:  کشمکش ها و درگیری های درازمدت توام با ناامنی و فقر گسترده بطور چشمگیری ساختار اجتماعی کشور عزیزما و مردم آنرا تحت تاثیر قرار داده است. یکی ازین پیامد های بزرگ ولی منفی جنگ دوامدار، وضعیت بد روانی افغانهاست. مشکلات روز افزون ، باعث اختلالات روانی روزافزون در کشورما گردیده است. براساس بعضی از احصاییه ها، بین ۶۰ تا ۸۰ فیصد مردم ما از انواع مختلف مشکلات روانی رنج میبرند، از میان آن همه اختلالات روانی، افسرده گی ، اضطراب سبب ناتوانی های اشخاص گردیده است.
مشکلات روانی جدی و دوامدار تاثیر مستقیم بر روی ساختار و کارکرد یک فامیل دارد و خطر خشونت خانواده گی، سواستفاده از مواد مخدر و اعتیاد را افزایش میدهد.
با تلاش های که ازسوی کمسیون حقوق بشر، وزارت امورزنان و سائر نهاد ها و ارگان های حقوق زن برای رفع خشونت علیه زنان انجام شده است. ازدواجهای اجباری و زود هنگام، لت و کوب ، مثله بینی و گوش ها، قطع انگشتان ، جلوگیری از فعالیت های اجتماعی، سوزاندن زنان، قتل زنان ، تجاوز بالای زنان ، فروش زنان و بدل کردن زنان روز تا روز افزایش یافته و ادامه دارد.
همچنین عدم حاکمیت قانون، مسله مواد مخدر، فساد اداری، فرهنگ خشونت ومعافیت ازمجازات ، سطح پائین آگاهی مردم، پروبلم اقتصادی و … باعث افزایش خشونت ها علیه زنان گردیده است.
پرسش: و راههای بیرون رفت خشونت علیه زنان درچه چیست؟
پاسخ: خشونت علیه زن یک پدیده جهان شمول است . نه تنهامختص به کشور ما وجوامع شرقی است. بلکه در کشور های غربی نیز گاه گاهی خشونت علیه زنان صورت می گیرد. ولی از آنجائیکه درین کشورها قوانین صد فیصد درمعرض اجرا قرار می گیرد . بناء به همین دلیل مردها زیاد می کوشند، خونسرد باشند تا جرمی را مرتکب نشوند و سال ها درسلول های زندان نپوسند. با توجه به وضعیت وخیم بسیاری از زنان افغان، مساله ی که مطرح میشود اینست که چه میتوان انجام داد. برای بهبودی یک مجموعه عظیم از زنانی که روزانه رنج میبرند و حقوق شان بشکل فاجعه باری نقض میشود. باید قوانین داخلی تطبیق و مقررات حقوق بشر بین المللی در نظر گرفته شوند. مخصوصاً دولت افغانستان لازم است تا خشونت علیه زنان را مستقیماً محکوم نموده و معافیت از کسانی که ازدواجهای قبل از وقت را ترویج و حمایت میکنند ،رد کند. واقعیت تلخ این است که خشونت در بین جامعه افغان تثبیت گردیده است. بنابرین به رویکردی ضرورت است تا در سطح اجتماعی وارد عمل شده و این تغییرات آورده شوند. در همچو زمینه ای برای عالمان دین مهم است تا پیام مدارا و الفت را درمیان کتله های وسیع مردم ترویج داده و اهمیت توافق و تفاهم در ازدواج را روشن سازند. برای کاهش رنج و درد تعداد زیادی از زنان افغان، باید یک سلسله ابتکاراتی که خشونت علیه زن را محکوم میکند روی دست گرفته شوند. بعبارت دیگر، به یک رویکرد یک-پارچه نیاز است، رویکردی که در سطوح مختلف تطبیق گردد، از آن جمله در سیستم عدلی، صحی، و آموزشی. همچو رویکردی جامعه را از مضرات درازمدت خشونت جنسیتی و نوع مقابله و جلوگیری از آن آگاه میسازد. این بالاخص در مناطق روستایی از اهمیت عمده ی برخوردار است، جایی که شوراهای محلی فعالانه میتوانند رهبران محلی و ملاها را تشویق کنند تا ابتکاراتی بر علیه خشونت جنسیتی روی دست گیرند. اگر همچو رویکرد یک-پارچه ای در محکوم و جلوگیری کردن از خشونت علیه زنان روی دست گرفته نشود، وعده دولت افغانستان برای رشد برابری در حد حرف باقی خواهد ماند و آنهایی که از معافیت کامل بهره میبرند خشونت علیه زنان را همچنان ادامه داده و توجیه خواهند کرد.
از سوی دیگر، اینکه خشونت علیه زنان را محکوم کرده و مردم را در باره خشونت جنسیتی آگاهی دهیم به هیچ وجه کافی نیست. بسیار مهم است تا این رویکرد در سیستم آموزشی ابتدایی و ثانوی و پلان درسی کشور نیز ادغام شود. تا فرهنگ صلح و عدم خشونت از همان ابتدا ترویج گردیده و بخشی از تجربه تعلیمی هر طفل افغان باشد. این تجربه سبب میشود تا طفل شیوه های حل منازعه صلح آمیز و غیرخشن را آموخته و توجه به بنیادی ترین حقوق انسانها، بویژه حقوق زنان، بعداً برایش بعنوان یک ارزش بحساب آید. بعنوان بخشی از این برنامه آموزشی-وقایوی، معلمین و آموزگاران طوری آموزش داده شوند تا بتوانند سواستفاده فامیلی، خشونت خانواده گی، و ازدواج اطفال در میان شاگردان را شناخته و تشخیص دهند. همچو برنامه آموزشی ای باید توسط سیستم عدلی کشور حمایت گردد، قانون مربوط به آن توشیح گردیده و آنهایی که در خشونتهای فامیلی و انواع دیگر خشونت علیه زنان دخیل اند بصورت قانونی تحت تعقیب و بازجویی قرار گیرند. همچنین دسترسی به مراکز راهنمای خانواده و برنامه های صحت روانی که حساسیت های فرهنگی هر منطقه را در نظر داشته باشد احتمالاً در کاهش میزان خودسوزی در افغانستان موثر خواهد بود. حفاظت از قربانیان خشونت فامیلی با فراهم کردن سرپناه برای شان یکی دیگر از وظایف عمده سازمانهای است که وظیفه اساسی شان حفاظت و نگهداری از قربانیان خشونت است.
تا زمانیکه زنان افغان از نعمت صحت جسمی و روانی محروم باشند افغانستان هیچ شانس واقعی برای صلح، کامگاری، کامیابی، و امنیت نخواهد داشت. هر تلاشی برای ساخت یک افغانستان آرام و زیبا ممکن است به شکست بیانجامد مگر اینکه نیازمندیهای قربانیان خشونت شناسایی و به آنها بشکل موثری رسیدگی گردد.
مهمتر ازهمه هماهنگی میان نهاد ها، ارگانها و سازمان های ذیربط  « کمیسیون حقوق بشر ، وزارت امور زنان ، نهاد های مدنی حقوقی و … » بوجود بیاید. مشارکت زنان در نهاد های قانون گذار جامعه مانند وزارت عدلیه و پارلمان کشور می تواند به تصویب قوانینی بی انجامد که مبارزه با خشونت را شدت می بخشد و باعث میشود که مرتکبین خشونت علیه زنان به مجازات محکوم شوند و دروازه های معافیت بروی شان بسته گردد. هم چنین توانمندی مالی زنان درجهت کاهش خشونت علیه زنان ، نقش به سزائی دارد. ایجاد زمینه های کاربه زنان نیز باعث تضعیف خشونت بر علیه زنان می شود.

پرسش: طالبان؛ گروهی که در ضدیت با حضور زنان در اجتماع افغانستان در سطح جهان مشهورند. اکنون آوازۀ برگشت آنان به قدرت شایع گشته است. آیا این موضوع تا چه اندازه می تواند برای زنان نگران کننده باشد؟

پاسخ: زمزمه های گفتگو با طالبان در حالی صورت می گیرد که هنوز زنان افغانستان دوران سیاه و استبدادی این گروه زن ستیز را به یاد دارند. مردم افغانستان بویژه زنان افغان به خوبی میدانند که طالبان نه تنها از استراتیژی خشونت آمیز دربرابر زنان کنارنمی روند. بلکه با برگشت و تصاحب قدرت کوشش فراوان  می نمایند . تا با مخالفین خود که در این میان روشنفکران و زنان هستند، تصفیه حساب نمایند.
بناء برین نه تنها زنان افغان بل زنان تمام جهان از برگشت دوباره شان صد در صد نگران هستند و شدیدا مخالف حضور طالبان به قدرت هستند. زیرا برای زنان برگشت دوباره طالبان یک خطر حتمی محسوب میگردد و زنان باید این هراس را داشته باشند که فرصت های بوجود آمده درطی یک دهه، آز آنها گرفته شود و آنها حتا از ابتدائی ترین حقوق خود محروم گشته و دوباره زندانی خانه ها و چادری ها گردند.

پرسش: و در اخیر اگر پیام خاصی به مردم افغانستان داشته باشید بفرمایید.

آرزومندم که در میهن عزیز ما که طی سه دهه جنگ های خونین ادامه داشت ودارد. صلح و آرامش دائمی مستقرگردد تا زنان رنجدیده وغم کشیده  ما دیگرداغ جگرگوشه ها،شوهران و برادران خود را نه بینند وچشمان شان اشکبار نگردد. خشونت علیه زنان ازمیان برداشته شودودرعوض شغل های مناسب جانشین آن گردد.تا مادران وزنان کشورما دورازغم ودرد با فرزندان زجردیده شان نفسی راحتی کشیده بتوانند. درخاتمه ازهمه زنان کشورمحبوب ام تقاضا می کنم تا جهت ایجاد یک جنبش قوی سراسری زنان افغانستان با هم متحد ویک پارچه شوند و برای افغانستان عاری از نابرابری به مبارزه برخیزند.